Chuyển giao khoa học công nghệ: Động lực mới cho đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
Trong bối cảnh Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hoạt động chuyển giao khoa học công nghệ (KH&CN) đang trở thành trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước.
Hạ tầng chuyển giao công nghệ ngày càng hoàn thiện?
Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng hệ sinh thái chuyển giao công nghệ. Bộ KH&CN chính thức ra mắt Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam tại địa chỉ https://techmarkvietnam.vn, đóng vai trò cầu nối quan trọng giữa các viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp và thị trường ứng dụng. Nền tảng số này không chỉ giúp thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu và thực tiễn mà còn tạo ra môi trường minh bạch cho các giao dịch chuyển giao công nghệ. Song song đó, mạng lưới các trung tâm chuyển giao công nghệ tại các trường đại học và viện nghiên cứu được mở rộng, tạo thành hệ thống liên kết chặt chẽ phục vụ hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu.
Thực trạng phân bố và xu hướng phát triển của chuyển giao khoa học công nghệ ra sao?
Theo số liệu từ Bộ KH&CN, cơ cấu các hợp đồng chuyển giao công nghệ đã được phê duyệt cho thấy sự tập trung rõ rệt: lĩnh vực công nghiệp dẫn đầu với 63%, theo sau là chế biến nông sản và thực phẩm với 26%, y dược và mỹ phẩm chiếm 11%. Con số này phản ánh định hướng ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp trọng yếu của nền kinh tế.
Đáng chú ý, mối quan hệ giữa sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ ngày càng phức tạp và đa chiều. Các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ trong hoạt động chuyển giao công nghệ không chỉ gia tăng về số lượng mà còn đa dạng về tính chất, đòi hỏi các giải pháp pháp lý và quản trị tinh vi hơn nhiều so với hai thập kỷ trước.
Những triển vọng và thách thức nào cho việc chuyển giao khoa học công nghệ?
Triển vọng
Chuyển giao KH&CN đang trở thành động lực quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo. Sự phát triển của công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, IoT và blockchain mở ra nhiều phương thức chuyển giao nhanh, chính xác và minh bạch hơn. Mô hình “đổi mới mở” ngày càng phổ biến giúp rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Việc các trường đại học, viện nghiên cứu tăng cường liên kết với doanh nghiệp cũng tạo điều kiện để tri thức khoa học được thương mại hóa nhanh hơn, góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.
Thách thức
Dù có nhiều tiềm năng, quá trình chuyển giao KH&CN vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản. Khung pháp lý còn thiếu đồng bộ, thủ tục phức tạp khiến nhiều doanh nghiệp e ngại tham gia. Thiếu vốn, đặc biệt trong giai đoạn thương mại hóa, là nguyên nhân khiến nhiều sáng chế bị "đắp chiếu". Năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp còn hạn chế, trong khi đội ngũ trung gian chuyển giao (chuyên gia, tổ chức môi giới công nghệ) chưa được phát triển tương xứng. Ngoài ra, khoảng cách giữa nghiên cứu hàn lâm và nhu cầu thị trường vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt hơn từ phía Nhà nước, viện trường và khối doanh nghiệp.
Nói tóm lại, Chuyển giao KH&CN là động lực then chốt cho đổi mới sáng tạo và phát triển quốc gia. Muốn bứt phá, Việt Nam cần hoàn thiện pháp lý, tăng vốn thương mại hóa, nâng cao năng lực doanh nghiệp và phát triển đội ngũ trung gian, biến chuyển giao thành cầu nối hiệu quả giữa tri thức và thị trường.
Nguồn tham khảo:
- Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. (2024). Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Hà Nội.
- Bộ Khoa học và Công nghệ. (2025). Báo cáo tổng kết hoạt động chuyển giao công nghệ năm 2024. Truy cập tại: https://techmarkvietnam.vn
- Trung tâm Sở hữu Trí tuệ và Chuyển giao Công nghệ – ĐHQG TP.HCM. (2025). Báo cáo hoạt động CGCN giai đoạn 2023–2025
- Viện Nghiên cứu Chính sách và Quản lý Khoa học Công nghệ (NISTPASS). (2023). Báo cáo chuyên đề: Hệ sinh thái chuyển giao công nghệ tại Việt Nam – Cơ hội và thách thức. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật.
